Kalp kapakçığı romatizması, bazı bakteriyel enfeksiyonların ardından gelişen ve kalp dokularını tutan sistemik bir hastalıktır. Bu hastalık, romatizmal ateş, romatizmal kapak hastalığı ve romatizmal kalp hastalığı gibi farklı isimlerle de anılır. Aslında bu adlar, hastalığın farklı evrelerini veya oluşturduğu değişik durumları ifade eder.

Kalp romatizması, boğazdaki beta hemolitik streptokok enfeksiyonunun ardından gelişir. Bu enfeksiyon, şiddetli boğaz ağrısı, yüksek ateş, yutma güçlüğü ve genel durum bozukluğu ile karakterize ciddi bir hastalıktır. Genellikle çocukluk veya genç erişkin yaşlarda görülür.

Beta hemolitik streptokok enfeksiyonunun ardından yaklaşık 10-15 gün sonra kalp tutulumu başlayabilir. Kalp tutulumu ortaya çıktığında bu tabloya romatizmal ateş adı verilir. Romatizmal denmesinin sebebi, vücuttaki bazı eklemlerin ve bağ dokusunun da hastalığa eşlik etmesidir. Romatizmal ateş başladığında boğaz enfeksiyonu genellikle düzelmiş ve geçmiş olur.

Romatizmal ateş, yüksek ateş ile seyreden, eklemlerde ciddi şişlik ve ağrı sebebiyle hareket etmeyi çok güçleştiren ve bireyi genelde yatağa düşürebilen ağır bir hastalıktır. Romatizmal ateş esnasında gelişen kalp tutulumu genellikle geçicidir. Fakat kalp kapaklarındaki kalınlaşma ve ödem bazı hastalarda ilerleyen yıllarda kapaklarda biçim bozukluğuna ve fonksiyon kaybına neden olabilir. Bu durumda ilerleyici olabilen romatizmal kapak hastalığı gelişebilir. Kalınlaşan kapak yeterince açılamaz ve gerektiği gibi kapanamaz; kapakta darlık ya da yetmezlik gelişir. Bu durum da kalp büyümesine ve kalp yetersizliğine neden olur.

Hastalıkta en sık olarak mitral kapak tutulur. İkinci sıklıkta aort ve mitral kapağın birlikte tutulması görülür. Üçüncü sıklıkta ise aort kapağı tek başına tutulur. Kapak hastalığı, romatizmal ateş hastalığından genellikle yıllar sonra kendini belli eder. Kapaklarda büzüşme ve kalınlaşma olur; kapaklardaki bu bozulma neticesinde dokulara kalsiyum iyonları birikir ve çoğunlukla kapaklarda kireçlenmeler de ortaya çıkar. Kalınlaşmış ve formu bozulmuş kapaklar gerektiği gibi açılıp kapanamazlar ve sonuçta kalp odacıkları arasında kan akımını iyi bir biçimde yönlendiremezler. Kapakların açılmaları kısıtlanmış ise kapak darlığı, kapanma fonksiyonları bozulmuş ise kapak yetmezliği adı verilen hastalıklar gelişir.

Romatizmal kapak hastalığının uzun yıllar emaresi olmayabilir. Zamanla nefes darlığı, çabuk yorulma, çarpıntı ve ayaklarda şişlik gibi yakınmalar ile ortaya çıkar.

İyi bir kalp muayenesi ile kapaktaki darlık ya da yetmezlik saptanabilir. Fakat en iyi ve en kolay metot ekokardiyografi incelemesidir. Ekokardiyografiyle kalbin yapısı, kalp kapakları ve kalp boyutları görüntülenir. Varsa kapakta darlığın ya da yetmezliğin derecesi ölçülür.

Hastada şikayet yoksa uzun süre tedavi gerekmeyebilir. Önemli olan kapaktaki darlığın ya da yetmezliğin kalp fonksiyonlarını deforme etmeden önce saptanması ve önlem alınmasıdır. Bu önlemler kapağa ve hastalığın durumuna göre değişebilir.

Önemli olan, zamanlamada geç kalmamaktır.

Kalp kapakçığı romatizması, erken teşhis ve uygun tedavi ile kontrol altına alınabilir. Ancak, hastalığın ilerlemesini önlemek için düzenli kontrollerin ve tedavi planlarının önemi büyüktür. Bu nedenle, belirtiler ortaya çıktığında hemen bir sağlık profesyoneline danışmak gereklidir.